Chỉ huy Ramona (Comandanta Ramona, 1959 - 6 tháng 1 năm 2006) là bí danh của một nữ lãnh đạo cấp cao người Maya của Quân đội Giải phóng Dân tộc Zapata (Ejército Zapatista de Liberación Nacional - EZLN, hay quân đội Zapatista), một tổ chức cách mạng của người dân da đỏ bản địa có căn cứ đặt ở Chiapas, một bang nằm ở miền Tây Nam của México. Bà là một trong những nữ lãnh đạo nổi tiếng nhất của quân đội Zapatista và có vai trò quan trọng trong thời kỳ đầu của cuộc khởi nghĩa Zapatista tại Chiapas, và bà cũng là thành viên của Hội đồng Bản địa Cách mạng Bí mật (Comité Clandestino Revolucionario Indígena - CCRI)[1]Mặc dù là phụ nữ, Ramona đã vượt qua định kiến về kỳ thị nữ giới để trở thành một lãnh đạo chủ chốt của phong trào Zapatista. Bà đã tham gia tích cực trong việc đòi quyền bình đẳng cho phụ nữ, vận động việc sử dụng đại trà bao cao su và vận động cho quyền tự do yêu đương và sống chung với nhau mà không cần kết hôn, đây là những yêu cầu táo bạo xét trong một nước toàn tòng Công giáo như México[2]. Ramona được cho là thành biểu tượng của bình đẳng và phẩm giá cho những phụ nữ nghèo khổ và cho những phụ nữ người bản địa.[3]